Energiebalans; aanbod, omzetting en verbruik

INHOUDSOPGAVE

1. Toelichting
2. Definities en verklaring van symbolen
3. Koppelingen naar relevante tabellen en artikelen
4. Bronnen en methoden
5. Meer informatie 


1. TOELICHTING

Deze tabel bevat cijfers over het aanbod, de omzetting en het verbruik van energie. Energie komt onder andere vrij bij de verbranding van bijvoorbeeld aardgas, aardolie, steenkool en biobrandstoffen. Energie kan ook worden verkregen uit elektriciteit of warmte of worden onttrokken aan de natuur, bijvoorbeeld windkracht of zonne-energie. In de energiestatistiek heten al deze bronnen waaruit energie kan worden gebruikt 'energiedragers'.

Het aanbod van energie wordt gevormd door de winning van energie, het saldo van in- en uitvoer en het saldo van de voorraadmutatie. Dit wordt ook wel het primair energieaanbod genoemd, omdat dit de hoeveelheid energie is die in het land beschikbaar is voor omzetting of verbruik.

Van de energieomzetting geeft de tabel zowel cijfers over de inzet van energiedragers voor omzetting (de hoeveelheid energie die is gebruikt om andere energiedragers van te maken), als over de productie van energie nà de omzetting (de hoeveelheid energie die is gemaakt uit andere energiedragers), als over het saldo van inzet en productie. Dit saldo van energieomzetting is te interpreteren als het verlies van energie bij de omzetting.

Vervolgens toont de energiebalans het finaal verbruik van energie, dit is het eindverbruik van energie. Eerst betreft dit het eigen verbruik en de distributieverliezen. Na aftrek van deze hoeveelheden blijft het finaal verbruik van energie-afnemers over. Dit bestaat uit het finaal energieverbruik en het niet-energetisch gebruik. Het finaal energieverbruik is de energie die energie-afnemers benutten voor energetische doeleinden. Het wordt gespecificeerd voor achtereenvolgens de nijverheid, het vervoer en de overige afnemers, uitgesplitst naar diverse subsectoren. De laatste vorm van energieverbruik is het niet-energetisch gebruik. Dit is het gebruiken van een energiedrager voor het maken van een product dat geen energiedrager is.

Gegevens beschikbaar:
Vanaf 1946.

Status van de cijfers:
Alle cijfers tot en met verslagjaar 2023 zijn definitief. De cijfers over 2024 zijn nader voorlopig.

Wijzigingen per november 2025:
Er hebben 3 typen wijzigingen plaats gevonden:
-	De energiebalans is uitgebreid met de energiedrager waterstof en het onderwerp eigen verbruik van waterstofproductie-installaties vanaf verslagjaar 2024
-	De energiebalans is gereviseerd vanaf 1990 tot en met 2022
-	De energiebalans heeft een update gekregen voor de jaren 2023 en 2024.
De uitbreiding is een gevolg van een aanpassing van de Europese afspraken over het maken van energiestatistieken. Deze aanpassing leidt tot een trendbreuk die verder wordt toegelicht bij het onderdeel 4. Bronnen en methoden.
De revisie heeft vooral betrekking op verbeterde data over dieselverbruik van mobiele werktuigen in de bouwnijverheid en de diensten. Het gaat om veranderingen van een paar PJ. Vanaf 2015 werkt deze revisie ook door op dieselverbruik wegverkeer welke wordt vanaf dat jaar bepaald als totale belaste leveringen van diesel minus de leveringen van belaste diesel aan andere sectoren. Voor motorbenzine wegverkeer zijn er vergelijkbare aanpassingen.

Wijzigingen per september 2025:
Cijfers over 2023 en 2024 zijn verbeterd.

Wijzigingen per juli 2025:
In verband met de langere doorlooptijd dan normaal bij het maken van cijfers over zonnestroom 2024 bevatten niet alle tabellen over energie de nieuwste cijfers over de productie 2024 van zonnestroom. Deze tabel bevat verouderde cijfers van juni 2025. De meest actuele cijfers, met een productie van zonnestroom 2024 die ongeveer 5 procent hoger is, staan in deze twee tabellen:
-	StatLine - Zonnestroom; vermogen en vermogensklasse, bedrijven en woningen, regio
-	StatLine - Hernieuwbare energie; zonnestroom, windenergie, RES-regio
Bij de volgende reguliere update (november 2025) worden de nader voorlopige cijfers geactualiseerd en bevatten alle tabellen weer dezelfde informatie. Onze excuses voor dit ongemak.

Wijzigingen per 16 juni 2025:
Cijfers over 2024 zijn verbeterd.

Wijzigingen per 31 mei 2025:
Cijfers over 2024 zijn verbeterd.

De energiebalans is gereviseerd vanaf 2015 op een beperkt aantal punten. De belangrijkste zijn de volgende:
1. Voor vaste biomassa en huishoudelijk afval zijn de meest recente data meegenomen en is gewerkt aan een integratie met cijfers voor een nieuwe, nog te publiceren StatLine tabel over aanbod van vaste biomassa. Daardoor zijn er wat wijzigingen in invoer, uitvoer en winning van biomassa van maximaal een paar PJ.
2. Bij aardgas is een verbetering doorgevoerd in de verwerking van data voor opgeslagen LNG wat zorgt voor een verschuiving tussen voorraadmutatie, invoer en uitvoer van maximaal een paar PJ
3. Data voor finaal energieverbruik van bijgemengde biobrandstoffen per subsector bij vervoer waren onterecht weggepunt. Deze zijn nu zichtbaar gemaakt.

Wijzigingen per 25 maart 2024:
De energiebalans is gereviseerd en geherstructureerd. Het gaat vooral om het op een andere wijze van omgaan met biobrandstoffen die zijn bijgemengd in fossiele brandstoffen.

Voorheen werden biobrandstoffen welke zijn gemengd met fossiele brandstoffen geteld bij aardoliegrondstoffen en -producten. In de nieuwe energiebalans tellen bijgemengde biobrandstoffen bij hernieuwbare energie en betreft aardoliegrondstoffen en -producten en de onderliggende producten (zoals benzine, diesel en kerosine) alleen het fossiele deel van mengsels van fossiele en biogene brandstoffen. Om dit duidelijk te maken zijn de namen van de energiedragers aangepast. Gevolg van deze aanpassing is dat een deel van de energie verplaatst is van aardolie naar hernieuwbaar. Voor totaal energiedragers blijft de energiebalans hetzelfde. Doel van deze aanpassing is om de toenemende rol van bijgemengde biobrandstoffen in de Energiebalans zichtbaar te maken en om beter aan te sluiten bij de Energiebalansen die Eurostat en het Internationaal Energieagentschap publiceren. Binnen hernieuwbare energie en biomassa zijn pure en bijgemengde biobrandstoffen nu als aparte energiedragers zichtbaar.

Daarnaast is de wijze van omgaan met elektrische wegvervoer verbeterd waardoor het aanvoer en finaal verbruik van elektriciteit in de diensten in 2021 en 2022 ruim 2 PJ hoger is geworden.

Wijzigingen per 14 november 2023:
Voor de jaren 2021 en 2022 zijn de cijfers bijgesteld.
Cijfers voor de Energiebalans 2015 tot en met 2020 zijn gereviseerd. Het gaat om de volgende punten:
-	Voor de jaren 2019 en 2020 is het finaal energieverbruik van warmte in de landbouw een paar PJ lager en dat van de diensten een paar PJ hoger als gevolg van een verbetering in de interpretatie van de beschikbare cijfers over aanvoer van warmte door de landbouw.
-	Bij de winning van aardwarmte door de landbouw komt ook aardgas mee dat door de landbouwbedrijven zelf wordt verbruikt. Dit is nu meegenomen in de energiebalans. Het gaat om 0,2 PJ in 2015 oplopend tot 0,7 PJ in 2020.
-	Er zijn enkele verbeteringen van data voor warmte in industrie doorgevoerd van ongeveer 1 PJ of kleiner.
-	Er zijn enkele  andere verbeteringen in data meegenomen, ook maximaal ongeveer 1PJ, meest kleiner.

Wijzigingen per 10 oktober 2023:
De energiedrager fabriekscokes is toegevoegd.
Verbeterde gegevens over de periode 1946 tot en met 1989 zijn toegevoegd. 

Wijzigingen per 26 mei 2023:
Voorlopige cijfers over 2022 zijn herzien.

Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Voorlopige cijfers: april volgend op het verslagjaar.
Nader voorlopige cijfers: juni/juli volgend op het verslagjaar.
Definitieve cijfers: december van het tweede jaar volgend op het verslagjaar.


2. DEFINITIES EN VERKLARING VAN SYMBOLEN

Definities:
Petajoule (PJ) is een eenheid voor energie. Dit is 1 000 000 000 000 000 joule (een 1 met 15 nullen). Een joule is een eenheid van energie die overeenkomt met 0,24 calorie. Eén PJ komt overeen met 31,6 miljoen kubieke meter aardgas of 278 miljoen kilowattuur elektriciteit.

Verklaring van symbolen:

niets (blanco) : het cijfer kan op logische gronden niet voorkomen
. : het cijfer is onbekend, onvoldoende betrouwbaar of geheim
* : voorlopige cijfers
** : nader voorlopige cijfers
In deze tabel wordt het symbool niets (blanco) ook gebruikt voor cellen die nihil zijn.


3. KOPPELINGEN NAAR RELEVANTE TABELLEN EN ARTIKELEN

Relevante tabellen:

Energiebalans; aanbod en verbruik, sector

Maandbalansen;

Aardgasbalans; aanbod en verbruik

Kolen en kolenproductenbalans; aanbod en verbruik

Elektriciteitsbalans; aanbod en verbruik

Aardoliegrondstoffen- en aardolieproductenbalans; aanbod en verbruik

Energiebalansen volgens Eurostat/IEA methodiek, 2015 - 2023
Deze tabel heeft dezelfde onderwerpen, energiedragers en eventueel sectoren. Echter, om beleidsmakers en andere geïnteresseerden meer inzicht te geven hoe Nederland zich verhoudt tot de doelen vanuit de Europese Unie, publiceert het CBS in deze maatwerktabellen de varianten van de CBS energiebalansen volgens de methodiek van de internationale energiestatistieken. Dit heeft invloed op de cijfers voor inzet, productie en finaal verbruik van de niet-verkochte warmte uit wkk’s. Meer uitleg over de methodologische verschillen is te vinden in de toelichting van deze maatwerktabel.

Meer informatie is te vinden op de themapagina Industrie en energie. 


4. BRONNEN EN METHODEN

De onderzoeksmethode van deze tabel is te vinden in de onderzoeksbeschrijving Nederlandse energiehuishouding (NEH).

Voor een overzicht van de gehanteerde verbrandingswaarden, zie Verbrandingswaarde.

Zie voor een omrekentabel voor energie-eenheden bijvoorbeeld: Unit Converter. Daarmee kan bijvoorbeeld worden omgerekend MJ > Mtoe > GWh.

Vanaf verslagjaar 2024 is waterstof onderdeel van de Energiebalans, voor de jaren 2023 en eerder niet. Deze trendbreuk is een gevolg van internationale afspraken om waterstof vanaf 2024 te introduceren in de energiestatistieken. Als gevolg van deze trendbreuk is er ook een trendbreuk van niet-energetisch gebruik en inzet voor omzetting van energie. Vanaf 2024 telt het verbruik van aardgas, olieproducten en elektriciteit om waterstof te maken als inzet voor omzetting. Tot en met 2023 telt het verbruik van aardgas om waterstof te maken bij chemische bedrijven als niet-energetisch gebruik. Bij de aardolie-industrie telde het ook al als inzet voor omzetting. Het verbruik van olieproducten om waterstof te maken voor 2023 en eerder is deels niet in beeld in de Energiebalans en deels als eigen of finaal energieverbruik. Het verbruik van elektriciteit om waterstof te maken is tot en met 2023 onderdeel van finaal energieverbruik. 
Waterstofproductie uit elektriciteit bestaat momenteel voor een groot deel uit waterstof welke vrijkomt als restproduct bij de productie van chloor door middel van elektrolyse in het chlooralkaliproces. De geproduceerde hoeveelheid waterstof en het verbruik van elektriciteit voor dit proces zijn afgeleid uit openbare data van de Europese branchevereniging voor chloorproducenten (Eurochlor). Deze data bevat informatie over de productiecapaciteit van chloor in Nederland en Europese gemiddelden voor de benuttingsgraad van de capaciteit en de hoeveelheid geproduceerde waterstof. Specifieke productiedata van Nederlands chloorproducenten zijn niet gebruikt vanwege de herleidbaarheid van deze data tot individuele bedrijven. Projecten voor elektrolyse van water, veelbesproken in het nieuws, is voor 2024 nog dusdanig klein dat deze projecten niet zijn meegenomen.

Voor de jaren 1989 en ouder zijn de cijfers minder compleet dan voor de jaren vanaf 1990 met als gevolg dat veel cellen leeg zijn in de jaren voor 1990.

Zie Energy Statistics Manual voor de Engelstalige handleiding omtrent internationale energiestatistieken van Eurostat en het Internationaal Energieagentschap (IEA).

De energiebalans volgt de definitie van hernieuwbare energie uit de Energy Statistics Manual van het Internationaal Energie Agentschap (IEA) en Eurostat. In specifieke StatLine-tabellen over hernieuwbare energie worden definities volgens andere methoden gebruikt: namelijk de bruto eindverbruikmethode uit de EU-Richtlijn Hernieuwbare Energie en de substitutiemethode uit het nationale Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie. Afhankelijk van de gebruikte methode kunnen bodemenergie en buitenluchtwarmte al dan niet onder de noemer hernieuwbare energie vallen. De definitieverschillen worden verder toegelicht in Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie RVO CBS.


5. MEER INFORMATIE

Infoservice

Copyright © Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen

Verveelvoudiging is toegestaan, mits het CBS als bron wordt vermeld.