Nijverheid; productie en omzet, ontwikkeling en index, 2021=100

INHOUDSOPGAVE

1. Toelichting
2. Definities en verklaring van symbolen
3. Koppelingen naar relevante tabellen en artikelen
4. Bronnen en methoden
5. Meer informatie


1. TOELICHTING

Deze tabel bevat cijfers over de productie- en omzetontwikkeling van de nijverheid. De cijfers kunnen worden uitgesplitst naar branche volgens de Standaard bedrijfsindeling (SBI 2008) van het CBS. De ontwikkeling wordt weergegeven als procentuele verandering ten opzichte van een vorige periode en door middel van indexcijfers met als basisjaar 2021.

De productie- en omzetontwikkeling worden in twee vormen gepubliceerd. Allereerst als jaar-op-jaar ontwikkelingen waarbij de groei ten opzichte van dezelfde periode in het voorafgaande jaar centraal staat. Deze cijfers worden ongecorrigeerd en kalendergecorrigeerd gepresenteerd. De tweede vorm betreft periode-op-periode ontwikkelingen, bijvoorbeeld maand-op-maand. Periode-op-periode ontwikkelingen zijn mogelijk door het toepassen van seizoencorrectie.

Gegevens beschikbaar vanaf: januari 2005

Status van de cijfers:
De cijfers over 2025 zijn voorlopig, de overige cijfers zijn definitief.
 
De cijfers van een kalenderjaar worden uiterlijk zes maanden na afloop van dat kalenderjaar definitief. Door nagekomen respons kunnen de cijfers tot die tijd nog wijzigen en wordt de status van “voorlopig” aangehouden. Na publicatie van de definitieve uitkomsten past het CBS de uitkomsten alleen aan als er grote bijstellingen en/of correcties noodzakelijk zijn.

Wijzigingen per 10 december 2025:
De cijfers van oktober 2025 zijn toegevoegd. 
De cijfers van de voorgaande 3 maanden zijn mogelijk bijgesteld.
Let op: Bij iedere publicatie worden de seizoengecorrigeerde cijfers van de 3 maanden voorafgaand aan de nieuwe verslagmaand herberekend.


Wijzigingen per 10 juni 2025:
Bij wijze van uitzondering zijn de ongecorrigeerde cijfers van SBI21 en SBI24 bijgesteld voor geheel 2024.
De kalender- en seizoengecorrigeerde cijfers van de meest recente 16 maanden zijn mogelijk gewijzigd wegens de jaarlijkse actualisering van de seizoencorrectiemodellen. 


Wijzigingen per 13 mei 2025:
In de vorige versie werden een klein aantal gegevens ten onrechte weergegeven. In deze versie is dat weer ongedaan gemaakt.

Wanneer komen er nieuwe cijfers?
Voor maandstatistieken publiceert het CBS als regel zes tot acht weken na afloop van het verslagkwartaal. Voor kwartaalstatistieken publiceert het CBS op de laatste werkdag van de tweede maand na het kwartaal.


2. DEFINITIES EN VERKLARING VAN SYMBOLEN

Definities:

Productie
De productie in de nijverheid dient te worden gezien als de volume-ontwikkeling van de toegevoegde waarde tegen basisprijzen. De toegevoegde waarde is het verschil tussen de productiewaarde en de verbruikswaarde. De verbruikswaarde is het totaal van alle grond- en hulpstoffen, halffabricaten, energiekosten en diensten die bij de productie zijn verwerkt. Ook kostprijsverhogende indirecte belastingen en prijs verlagende subsidies spelen een rol bij het bepalen van de toegevoegde waarde.

Omzet
De opbrengst uit verkoop van goederen en diensten aan derden, exclusief btw. De omzet is inclusief productgebonden belastingen (accijnzen en verbruiksbelastingen) behalve bij SBI 11, 12 en 19. De omzet omvat zowel de opbrengsten uit hoofdactiviteit als uit nevenactiviteiten. Uitzondering hierop zijn de bedrijfstakken in de industrie, hier omvat de omzet alleen de industriële omzet. Derden zijn consumenten en bedrijven buiten het (Nederlandse deel van het) eigen concernverband. De totale omzet wordt gespecificeerd naar omzet binnenland en omzet buitenland. Omzet buitenland betreft de rechtstreekse uitvoerwaarde van zelfvervaardigde producten van industriële bedrijven. Goederen die met tussenkomst van Nederlandse niet-industriële bedrijven zijn geëxporteerd, zijn opgenomen bij de omzet binnenland.

Kalendergecorrigeerde productie/omzet
Elke periode van een reeks bevat een ander aantal werk- of koopdagen, schrikkeldagen en feestdagen. Door te corrigeren voor deze verschillen in samenstelling worden uitkomsten beter vergelijkbaar door de tijd. Een andere samenstelling van kalenderdagen heeft hierdoor geen invloed op de jaar-op-jaarontwikkelingen. Als gevolg hiervan wordt de trend in ontwikkelingen zuiverder.

Seizoengecorrigeerde productie/omzet
Door de reeks te corrigeren voor jaarlijks terugkerende patronen worden de uitkomsten beter vergelijkbaar met de voorgaande maanden. Hierdoor zijn waarneembare seizoeneffecten niet van invloed op de maand-op-maand-ontwikkelingen, waardoor een omslag in de stijging of daling van de omzet sneller worden vastgesteld dan wanneer er geen seizoencorrectie zou plaatsvinden.
Binnen het CBS worden de uitkomsten bij seizoencorrectie, naast voor seizoeneffecten, ook gecorrigeerd voor kalendereffecten, zoals werk- of koopdagen, schrikkeldagen en feestdagen.

Indexcijfer
Geeft de verhouding weer tussen de waarde van een bepaalde variabele (bijv. omzet) in een bepaalde periode en de waarde van diezelfde variabele in de basisperiode. Deze basisperiode heeft het indexcijfer 100.

Ontwikkeling
De procentuele ontwikkeling van een bepaalde periode (maand, kwartaal, jaar) ten opzichte van dezelfde periode in het daaraan voorafgaande jaar of ten opzichte van de voorgaande periode. Het CBS berekent de ontwikkeling aan de hand van niet-afgeronde indexcijfers.

Correctie van ontwikkelingen
Om ontwikkelingen vergelijkbaar te maken tussen perioden worden correcties toegepast. Bij kalendercorrectie wordt gecorrigeerd voor een verschil in de samenstelling van onder andere de werk- of koopdagen, schrikkeldagen en feestdagen in een periode vergeleken met diezelfde perioden in voorgaande jaren. Een andere samenstelling van kalenderdagen heeft hierdoor geen invloed op de jaar-op-jaarontwikkelingen. Als gevolg hiervan worden de ontwikkelingen zuiverder. Ter illustratie, omzet varieert per dag van de week: in sommige branches wordt op een zaterdag meer omzet gedraaid dan op een maandag, terwijl in andere branches op zaterdag en zondag geen omzet wordt gedraaid. Een periode met meer ongunstige weekdagen leidt verhoudingsgewijs tot een lagere omzet in vergelijking met de referentieperiode. Bij kalendercorrectie corrigeren we voor het effect dat het verschil in samenstelling van weekdagen in een periode heeft op de omzet.  
Bij seizoencorrectie wordt gecorrigeerd voor een min of meer vast seizoenpatroon als gevolg van omstandigheden in de verschillende seizoenen. Voorbeelden van deze patronen zijn hogere omzetten tijdens de feestdagen, meer ijsjesverkoop in de zomer en meer gasverbruik in de wintermaanden. Bij seizoencorrectie worden de effecten van deze jaarlijks terugkerende patronen uit de cijfers verwijderd waardoor de cijfers van opeenvolgende periodes direct vergeleken kunnen worden. Binnen het CBS worden de uitkomsten bij seizoencorrectie, naast voor seizoeneffecten, ook gecorrigeerd voor kalendereffecten.
Met het corrigeren voor kalender- en/of seizoeneffecten kan het voorkomen dat de gemiddelde jaarindex van de gecorrigeerde reeks niet gelijk is aan die van de ongecorrigeerde reeks. Dit soort verschillen ontstaat bijvoorbeeld op het moment dat een bepaald jaar in totaal meer werkdagen heeft dan een ander jaar omdat een feestdag in het weekend valt.

SBI
Standaard Bedrijfsindeling 2008 (SBI 2008):
De Nederlandse hiërarchische indeling van economische activiteiten die door het CBS wordt gebruikt om bedrijfseenheden in te delen naar hun hoofdactiviteit. De SBI 2008 is de versie die vanaf 2008 gebruikt wordt. “Bedrijfstak” of “branche” zijn gangbare termen voor groepen van bedrijven met dezelfde hoofdactiviteit. Het CBS hanteert voor de indeling van bedrijven naar hoofdactiviteit de zogenoemde Standaard Bedrijfsindeling (SBI). Bedrijven in een bedrijfstak of branche kunnen naast deze activiteit ook andere activiteiten (nevenactiviteiten) uitoefenen. De SBI 2008 kent meerdere niveaus die aangegeven worden door maximaal vijf cijfers. Het niveau van vier cijfers komt vrijwel overeen met de indeling van de Europese Unie (NACE). De eerste twee cijfers komen overeen met die van de indeling van Verenigde Naties (ISIC).

Verklaring van symbolen:

niets (blanco) : het cijfer kan op logische gronden niet voorkomen
. : het cijfer is onbekend, onvoldoende betrouwbaar of geheim
* : voorlopige cijfers
** : nader voorlopige cijfers

Zowel bij de kalender- als seizoengecorrigeerde reeksen – voor omzet en productie – kan het om methodologische redenen voorkomen dat de jaarindices van deze reeksen afwijken van elkaar en van de jaarindices van de ongecorrigeerde reeks. Eurostat-richtlijnen schrijven voor om deze verschillen niet recht te trekken.

3. KOPPELINGEN NAAR RELEVANTE TABELLEN EN ARTIKELEN

Relevante tabellen:

Maandcijfers voor de Nijverheid van de jaren 2005-2023 met als basisjaar het jaar 2015 vindt u in de tabel Nijverheid; productie en omzet, ontwikkeling en index (2015=100).

De tabel Producentenprijsindexcijfers bevat voor verschillende bedrijfstakken prijsindexcijfers en mutaties over de afzet, onderscheiden naar binnenlandse afzet en buitenlandse afzet .

Jaarcijfers voor de bedrijfstak industrie treft u aan in de tabel hieronder. Deze bevat uitkomsten over werkgelegenheid en winst- en verliesrekening. In de tabel kunt u de gegevens uitsplitsen naar bedrijfsactiviteit.
Bedrijfsleven; arbeids- en financiële gegevens, per branche, SBI 2008

Relevante artikelen:

Meer informatie is te vinden op de themapagina Industrie en energie


4. BRONNEN EN METHODEN

Er is een basisverlegging doorgevoerd. Meer informatie over deze basisverlegging is te vinden in het document Basisverlegging omzet- en prijzenstatistieken 2024

De onderzoeksmethode van deze tabel is te vinden in de Onderzoeksomschrijving Omzet en productie.

Voor informatie over de Standaard Bedrijfsindeling zie SBI 2008- Standaard Bedrijfsindeling 2008.


5. MEER INFORMATIE

Infoservice

Copyright © Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen

Verveelvoudiging is toegestaan, mits het CBS als bron wordt vermeld.