Dierlijke mest: productie, transport en gebruik, kerncijfers
Gewijzigd op: 28 juni 2024
- Lijngrafiek
- Verticale staaf
- Horizontale staaf
- Let op: selectie wordt aangepast
Grafische presentatie
Delen
Gekopieerd naar klembord
- Tabeltoelichting
- Onderwerpen/classificaties
Tabelinformatie
Dierlijke mest: productie, transport en gebruik, kerncijfers
INHOUDSOPGAVE 1. Toelichting 2. Definities en verklaring van symbolen 3. Koppelingen naar relevante tabellen en artikelen 4. Bronnen en methoden 5. Meer informatie 1. TOELICHTING Deze tabel bevat cijfers over de productie en het gebruik van dierlijke mest en de in de mest aanwezige mineralen stikstof en fosfaat. Ook zijn cijfers opgenomen over het deel van de uitgescheiden stikstof dat vervluchtigt in de vorm van ammoniak en overige stikstofverbindingen of in de vorm van spuiwater wordt afgevoerd. Het gebruik van stikstof en fosfaat op landbouwbedrijven wordt afgeleid uit de mestproductie en het verschil tussen aan- en afvoer van mest. Het gebruik is gerelateerd aan de beschikbare plaatsingsruimte bij landbouwbedrijven. De mest die niet wordt gebruikt op landbouwbedrijven wordt op een andere manier verwerkt of geëxporteerd naar het buitenland. Gegevens beschikbaar vanaf: 1950 Status van de cijfers: Cijfers zijn bij eerste publicatie definitief maar nieuwe inzichten in berekeningsmethoden kunnen aanleiding geven tot herberekening van de tijdreeks. Wijzigingen per 28 juni 2024: Voorlopige cijfers over de mestproductie in 2023 zijn vervangen door definitieve cijfers. Wanneer komen er nieuwe cijfers? In het eerste kwartaal van 2025 worden voorlopige cijfers over de mestproductie in 2024 toegevoegd en definitieve cijfers over mesttransporten en mestgebruik in 2023. 2. DEFINITIES EN VERKLARING VAN SYMBOLEN Definities: Plaatsingsruimte De bij een landbouwbedrijf beschikbare oppervlakte bemestbare cultuurgrond vermenigvuldigd met de toegestane hoeveelheid mineraal per hectare (gebruiksnorm) voor dierlijke mest. Verklaring van symbolen: niets (blank) : een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen . : gegevens ontbreken 0 (0,0) : het cijfer is kleiner dan de helft van de gekozen eenheid * : voorlopige cijfers ** : nader voorlopige cijfers In het geval van afronding kan het voorkomen dat de totalen niet geheel overeenstemmen met de som van de opgetelde getallen. 3. KOPPELINGEN NAAR RELEVANTE TABELLEN EN ARTIKELEN Relevante tabellen: Dierlijke mest; productie en mineralenuitscheiding; diercategorie, regio. Dierlijke mest; productie en mineralenuitscheiding; bedrijfstype, regio. Mineralenbalans landbouw. Landbouwtelling; gewassen, dieren en grondgebruik naar regio. Relevante artikelen: Achtergrondinformatie over de berekeningswijze van de uitscheidingsfactoren van mest en mineralen, voor de verschillende diersoorten en voor een aantal jaren, is te vinden in de volgende reeks van artikelen: Gestandaardiseerde berekeningsmethode voor dierlijke mest en mineralen. Standaardcijfers 1990-2008 (PDF); Dierlijke mest en mineralen 1990-2018 (Longread); Dierlijke mest en mineralen 2022 (Longread); 4. BRONNEN EN METHODEN De bronnen voor de uitscheidingsfactoren zijn zeer divers. Naast statistische informatie van het CBS en andere instellingen worden ook technische kengetallen voor de groei en productie van dieren gebruikt. Deze informatie is veelal afkomstig van landbouwsectoren en onderzoeksinstellingen van Wageningen University and Research (WUR). De bron van de aantallen dieren is het aantal dieren op de peildatum van de Landbouwtelling. Met ingang van 2018 wordt in de Landbouwtellingstabellen op de CBS-website bij tijdelijke leegstand het aantal vleeskalveren, vleesvarkens, kippen en kalkoenen geschat waarbij gebruik wordt gemaakt van de opgave van het voorgaande jaar. De reden voor deze bijtelling is dat de Landbouwtelling een structuurtelling is waarvoor een juiste bepaling van bedrijfstype en de economische omvang van de bedrijven van belang is. Tegelijkertijd leiden de bijtellingen tot overschatting van het aantal dieren dat gemiddeld in een jaar aanwezig is. Voor de berekening van de mestproductie is daarom uitgegaan van de dieraantallen op de peildatum zonder bijtellingen bij tijdelijke leegstand. Methoden Een korte beschrijving van de kerncijfers over de productie van dierlijke mest is te vinden in de onderzoeksbeschrijving Productie van dierlijke mest en mineralen. Een korte beschrijving van de kerncijfers over transport en gebruik van dierlijke mest is te vinden in de onderzoeksbeschrijving Transport en gebruik van mest en mineralen. Tot en met 2004 zijn de getransporteerde hoeveelheden stikstof en fosfaat geheel gebaseerd op de hoeveelheden volgens de vervoersbewijzen dierlijke mest. Met ingang van 2005 wordt bij getransporteerde mest uitgegaan van de hoeveelheid fosfaat volgens de vervoersbewijzen. De getransporteerde stikstof wordt berekend uit de verhouding tussen stikstof en fosfaat van de betreffende mestsoort na correctie voor gasvormige stikstofverliezen die optreden in stallen en mestopslagen. Tot en met 2017 is voor stikstof en fosfaat in dunne en dikke fracties van gescheiden mest uitgegaan van de samenstelling op basis van praktijkproeven conform de CDM-methodiek. Met ingang van 2018 wordt uitgegaan van de gegevens op de vervoersbewijzen dierlijke mest, omdat gecertificeerde bemonstering van dikke fracties vanaf dat jaar verplicht is. De gasvormige stikstofverliezen uit stallen en mestopslagen, inclusief de afvoer van stikstof via het spuiwater van luchtwassers, zijn in deze tabel berekend volgens de geharmoniseerde rekenmethodiek van de Commissie Deskundigen Meststoffenwet (CDM). De rekenmethodiek van de CDM is ontwikkeld in 2009 en wordt door de Emissieregistratie (RIVM) toegepast in internationale rapportages over emissies naar lucht uit de landbouw. De plaatsingsruimte voor dierlijke mest is berekend door de totale bedrijfsoppervlakte bemestbare cultuurgrond te vermenigvuldigen met de gebruiksnorm voor stikstof respectievelijk voor fosfaat per hectare. Voor bedrijven die in principe voldoen aan de derogatievoorwaarden (voldoende aandeel grasland) is, afhankelijk van regio en grondsoort, gerekend met de ruimere stikstofnorm voor de mest van graasdieren. Bij het bepalen van de overproductie per bedrijf is rekening gehouden met de stikstof/fosfaatverhouding in de mest. 5. MEER INFORMATIE Infoservice Copyright © Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen Verveelvoudiging is toegestaan, mits het CBS als bron wordt vermeld.
-
Onderwerpen
-
Totaal uitscheiding
Totale excretie van mest en mineralen. Bij de excretie van mest (feces en urine) is dit de hoeveelheid die na enkele maanden bewaring aanwezig is in stalopslag en in opslag buiten de stal, inclusief voerresten, schoonmaakwater en vermorst drinkwater. Voor rundvee, schapen, paarden en pony's komt daar nog de hoeveelheid mest bij die deze dieren produceren wanneer ze in de wei lopen. Bij de excretie van stikstof betreft het de hoeveelheid uitgescheiden stikstof (N) zonder aftrek van stikstof die vervluchtigt in de vorm van ammoniak (NH3) inclusief de afvoer via spuiwater van luchtwassers, lachgas (N2O), stikstofoxide (NO) en stikstofgas (N2) en bij de excretie van fosfaat (P2O5) betreft het de uitgescheiden fosfaat (P2O5).
-
Uitscheiding in de stal
Excretie van mest en mineralen die plaatsvindt in de stal. Bij de excretie van mest (feces en urine) is dit de hoeveelheid die na enkele maanden bewaring aanwezig is in stalopslag en in opslag buiten de stal, inclusief voerresten, schoonmaakwater en vermorst drinkwater. Bij de excretie van stikstof betreft het de hoeveelheid uitgescheiden stikstof (N) zonder aftrek van stikstof die vervluchtigt in de vorm van ammoniak (NH3) inclusief de afvoer via spuiwater van luchtwassers, lachgas (N2O), stikstofoxide (NO) en stikstofgas (N2) en bij de excretie van fosfaat (P2O5) betreft het de uitgescheiden fosfaat (P2O5).
-
Uitscheiding in de wei
Excretie van rundvee, schapen, paarden en pony's wanneer ze in de wei lopen.
-
Stikstofverliezen in stal en opslag
Vervluchtiging van ammoniak (NH3), lachgas (N2O), stikstofoxide (NO) en stikstofgas (N2) uitgedrukt in stikstof (N) in de stal en tijdens mestopslag buiten de stal, inclusief de afvoer van stikstof via het spuiwater van luchtwassers.
-
Totaal stikstofverliezen (N)
-
-
Opgeslagen mest en weidemest
Voor mest (feces en urine) en fosfaat is dit gelijk aan de totale excretie. Voor stikstof betreft het de totale excretie met aftrek van stikstof die is vervluchtigd in de vorm van ammoniak (NH3) inclusief de afvoer via spuiwater van luchtwassers, lachgas (N2O), stikstofoxide (NO) en stikstofgas (N2).
-
Van landbouwbedrijven afgevoerde mest
Deze mestafvoer is voornamelijk het gevolg van het ontbreken van voldoende cultuurgrond (plaatsingsruimte) bij een landbouwbedrijf. De hoeveelheid afgevoerde vaste runder- en varkensmest is met behulp van het forfaitaire fosfaatgehalte van vaste mest en drijfmest uitgedrukt in hoeveelheid drijfmest. Dit is gedaan om de getransporteerde hoeveelheden te kunnen vergelijken met de geproduceerde hoeveelheden die voor runder- en varkensmest berekend zijn als drijfmest.
-
Op landbouwbedrijven aangevoerde mest
Aanvoer van dierlijke mest op landbouwbedrijven die over voldoende cultuurgrond (plaatsingsruimte) beschikken. De hoeveelheid aangevoerde vaste runder- en varkensmest is met behulp van het forfaitaire fosfaatgehalte van vaste mest en drijfmest uitgedrukt in hoeveelheid drijfmest. Dit is gedaan om de getransporteerde hoeveelheden te kunnen vergelijken met de geproduceerde hoeveelheden die voor runder- en varkensmest berekend zijn als drijfmest.
-
Verwerkte mest (exclusief export)
Verwerkingsprocessen waarbij het eindproduct niet langer als dierlijke mest wordt aangemerkt zoals de asresten bij mestverbranding. Ook de stikstof die door kalvergierzuivering in luchtemissies wordt omgezet, valt hieronder. Verwerkingsprocessen en de netto export verklaren voor een groot deel het verschil tussen mestafvoer en mestaanvoer door landbouwbedrijven.
-
Netto mestexport
De mestexport naar het buitenland minus de mestimport uit het buitenland.
-
Plaatsingsruimte dierlijke mest
De totale plaatsingruimte voor dierlijke mest wordt berekend door de beschikbare oppervlakte bemestbare cultuurgrond in hectare te vermenigvuldigden met de toegestane hoeveelheid mineraal per hectare (gebruiksnorm).
-
Gebruik dierlijke mest in de landbouw
Het gebruik van stikstof en fosfaat in dierlijke mest op landbouwbedrijven. Dit gebruik is berekend als de productie op landbouwbedrijven, plus de aanvoer op landbouwbedrijven, minus de afvoer van landbouwbedrijven. Het gebruik van dierlijke mest omvat de toediening aan de bodem van opgeslagen mest door middel van uitrijtechnieken en de mest die de dieren produceren als ze in de wei lopen.
-
-
Uitgescheiden mest
-
Stikstof (N)
Stikstof is een chemisch element met symbool N (Nitrogen). Kleur-, smaak- en reukloos gas dat het hoofdbestanddeel (78%) is van de ons omringende lucht. Stikstofverbindingen zijn essentiële bouwstoffen voor alles wat leeft: zonder stikstof kunnen organismen geen eiwitten maken. Stikstof wordt opgenomen in de vorm van nitraat- of ammonium-zouten. Bij een overmaat in het milieu worden deze stoffen niet meer allemaal opgenomen en is er sprake van vermesting of eutrofiëring.
-
Fosfaat (P205)
Fosfor is een chemisch element met symbool P (Phosphorus). Fosfaat is een verbinding van fosfor (P) met zuurstof. Fosforverbindingen zijn voedingsstoffen en van levensbelang voor alle organismen omdat het een bouwstof is voor verschillende eiwitten. Bij een overmaat in het milieu worden deze stoffen niet meer allemaal opgenomen en is er sprake van vermesting of eutrofiëring.
-
-
Perioden
-
1980
-
1990
-
2000
-
2010
-
2015
-
2016
-
2017
-
2018
-
2019
-
2020
-
2021
-
2022
-
2023
-
Toon opties
Perioden
2023
Onderwerp
Totaal uitscheiding
Uitscheiding in de stal
Uitscheiding in de wei
Stikstofverliezen in stal en opslagTotaal stikstofverliezen (N)
Totaal stikstofverliezen (N)
Opgeslagen mest en weidemest
Van landbouwbedrijven afgevoerde mest
Op landbouwbedrijven aangevoerde mest
Verwerkte mest (exclusief export)
Netto mestexport
Plaatsingsruimte dierlijke mest
Gebruik dierlijke mest in de landbouw
Variabelen kunnen gesleept worden naar de kop, rijen of kolommen van de tabel. In de kop is maar één item van een variabele te selecteren.
| ||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Stikstof (N) | Fosfaat (P205) | ||||||||||||||||||||||||||
1980 | 1990 | 2000 | 2010 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | 1980 | 1990 | 2000 | 2010 | 2015 | 2016 | 2017 | 2018 | 2019 | 2020 | 2021 | 2022 | 2023 | |||
Totaal uitscheiding | mln kg | 565 | 691 | 549 | 490 | 497 | 504 | 512 | 503 | 490 | 489 | 471 | 467 | 464 | 232 | 229 | 191 | 179 | 180 | 175 | 169 | 162 | 156 | 151 | 148 | 150 | 147 | |
Uitscheiding in de stal | mln kg | . | 503 | 424 | 416 | 440 | 453 | 460 | 452 | 439 | 439 | 423 | 419 | 414 | . | 186 | 156 | 155 | 159 | 159 | 154 | 147 | 142 | 138 | 135 | 137 | 133 | |
Uitscheiding in de wei | mln kg | . | 188 | 125 | 74 | 57 | 51 | 52 | 51 | 51 | 51 | 48 | 48 | 50 | . | 43 | 34 | 23 | 21 | 16 | 15 | 15 | 14 | 13 | 13 | 14 | 14 | |
Stikstofverliezen in stal en opslag Totaal stikstofverliezen (N) | mln kg | . | 92 | 73 | 68 | 68 | 69 | 70 | 69 | 66 | 66 | 63 | 63 | 61 | ||||||||||||||
Opgeslagen mest en weidemest | mln kg | . | 599 | 476 | 421 | 430 | 436 | 442 | 434 | 424 | 423 | 408 | 404 | 402 | 232 | 229 | 191 | 179 | 180 | 175 | 169 | 162 | 156 | 151 | 148 | 150 | 147 | |
Van landbouwbedrijven afgevoerde mest | mln kg | . | . | 102 | 151 | 180 | 184 | 194 | 174 | 181 | 181 | 176 | 182 | . | . | . | 65 | 80 | 92 | 93 | 94 | 82 | 83 | 82 | 78 | 81 | . | |
Op landbouwbedrijven aangevoerde mest | mln kg | . | . | 78 | 80 | 94 | 96 | 106 | 98 | 100 | 104 | 103 | 108 | . | . | . | 47 | 40 | 41 | 39 | 41 | 37 | 37 | 38 | 37 | 41 | . | |
Verwerkte mest (exclusief export) | mln kg | . | 6 | 4 | 19 | 20 | 19 | 19 | 14 | 18 | 17 | 16 | 14 | . | . | 2 | 2 | 9 | 10 | 9 | 9 | 5 | 7 | 7 | 6 | 5 | . | |
Netto mestexport | mln kg | . | 7 | 21 | 37 | 45 | 50 | 47 | 47 | 46 | 45 | 41 | 40 | . | . | 3 | 13 | 21 | 28 | 33 | 31 | 33 | 34 | 33 | 30 | 29 | . | |
Plaatsingsruimte dierlijke mest | mln kg | . | . | 871 | 400 | 391 | 385 | 385 | 385 | 385 | 377 | 376 | 373 | 350 | . | 433 | 212 | 159 | 135 | 134 | 135 | 135 | 134 | 138 | 139 | 137 | 133 | |
Gebruik dierlijke mest in de landbouw | mln kg | . | . | 452 | 351 | 344 | 348 | 355 | 359 | 343 | 346 | 335 | 330 | . | . | . | 173 | 140 | 129 | 121 | 116 | 117 | 110 | 107 | 107 | 110 | . | |
Bron: CBS