Overheidsuitgaven; transacties en overheidssectoren

Totaal overheidsuitgaven

De uitgaven van de sector overheid bestaan uit intermediair verbruik, beloning van werknemers, betaalde rente, sociale uitkeringen en (aangekochte) natura overdrachten, betaalde subsidies, overige lopende uitgaven en overige kapitaaluitgaven.

P2 Intermediair verbruik

Goederen en diensten die als input in een productieproces worden gebruikt, met uitzondering van de vaste activa (investeringsgoederen). Het gaat hierbij om goederen die tijdens het productieproces worden verwerkt in andere producten of volledig worden verbruikt (dit gebeurt per definitie met de ingehuurde diensten). Volgens internationale afspraken wordt een aangeschaft goed of een ingehuurde dienst niet als intermediair verbruik maar als vast activum (investering) gezien wanneer het meer dan één jaar ingezet kan worden in een productieproces. De intermediair verbruikte goederen en diensten worden gewaardeerd tegen de aankoopprijzen die op het moment van gebruik voor soortgelijke goederen of diensten gelden.

D1 Beloning van werknemers

De totale vergoeding, in geld of in natura, die door een werkgever aan een werknemer verschuldigd is voor de arbeid die deze tijdens een verslagperiode heeft verricht. De beloning van werknemers is gelijk aan het totaal van lonen en sociale premies ten laste van werkgevers.

D41 Rente conform nationale rekeningen

Rente is inkomen uit vermogen dat wordt ontvangen door eigenaren voor het ter beschikking stellen van financiële activa aan een andere institutionele eenheid. Rente wordt toegerekend aan het tijdvak waarin de onderliggende vordering of schuld bestaat. Werkelijke rentebetalingen worden gecorrigeerd voor indirect gemeten diensten van financiële intermediairs (toegerekende bankdiensten) en voldoen daarmee aan de definitie van nationale rekeningen. Er treedt een verschuiving op van de werkelijke rentebetalingen naar de productie of het verbruik van bankdiensten. Voor producenten van toegerekende bankdiensten leidt dit tot een daling van de ontvangen rente en een stijging van de betaalde rente ten opzichte van de werkelijke rentestromen. Bij de verbruikers van toegerekende bankdiensten leidt dit tot een stijging van ontvangen rente en een daling van de betaalde rente, in vergelijking met de werkelijke rentestromen.

D62+D632 Sociale uitkeringen en natur...

Sociale uitkeringen en natura overdrachten.

D3 Subsidies

Subsidies zijn betalingen om niet die door de Nederlandse overheid of de instellingen van de Europese Unie worden gedaan aan ingezeten producenten. Zowel productgebonden als niet-productgebonden subsidies behoren hiertoe. 
 
Betalingen van de overheid en de Europese Unie (EU) aan producenten met het doel de prijzen van producten te verlagen, de werkgelegenheid in stand te houden of de productiefactoren redelijk te belonen. Het gaat hierbij bijvoorbeeld om subsidies voor het openbaar vervoer, de huurprijsverlagende subsidies aan exploitanten van woningen, de EU-subsidies op voedingsmiddelen en de bijdragen van de overheid in verliezen van overheidsbedrijven.

Overige lopende uitgaven

Overige lopende uitgaven bestaan uit betaalde belastingen (D29+D5), betalingen voor overig inkomen uit vermogen (D4N) en overige inkomensoverdrachten (D7).

Overige kapitaaluitgaven

Overige kapitaaluitgaven.

Overheid

De overheid bestaat ten eerste uit eenheden die uitvoerende, wetgevende en rechterlijke bevoegdheden op nationaal of regionaal niveau hebben. Zij hebben daarmee de bevoegdheid belastingen en andere verplichte heffingen op te leggen en wetten vast te stellen die het gedrag van economische eenheden beïnvloeden. Het gaat hierbij in Nederland om de Rijksoverheid, gemeenten, provincies, waterschappen en dergelijke. Daarnaast worden die instellingen tot de overheid gerekend die gecontroleerd worden door de eerder genoemde eenheden, én daarbij niet voor de markt produceren. 
De sector overheid bestaat uit drie subsectoren: centrale overheid, lokale overheid en socialezekerheidsfondsen.

Centrale overheid

Een subsector van de sector overheid. Tot de centrale overheid behoren: 
- Rijksoverheid (ministeries, programmaministeries, begrotingsfondsen en agentschappen. Ook horen hierbij rechtspersonen waarover het Rijk zodanige zeggenschap heeft, dat deze rechtspersonen geringe eigen beslissingsbevoegdheid hebben, zoals STER en NLFI.) 
- bekostigde universiteiten; 
- product- en bedrijfschappen (per 1 januari 2015 opgeheven); 
- een groep van landelijke stichtingen en organisaties; 
 
Voorbeelden van deze landelijke stichtingen en organisaties zijn: 
- onderzoeksinstellingen (onder andere NWO, KNAW en aan de universiteiten gelieerde instituten); 
- verzelfstandigde overheidsdiensten als ProRail en het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Rijksoverheid

De Rijksoverheid bestaat uit ministeries, programmaministeries, begrotingsfondsen en agentschappen. Ook horen hierbij rechtspersonen waarover het Rijk zodanige zeggenschap heeft, dat deze rechtspersonen geringe eigen beslissingsbevoegdheid hebben, zoals STER en NLFI. 
Ministeries en programmaministeries zijn verantwoordelijk voor het rijksbeleid. Bij een ministerie geeft de minister leiding aan het ministerie. Bij een programmaministerie is de minister wel verantwoordelijk voor een bepaald beleidsterrein, maar heeft hij niet de leiding over een ministerie. In een begrotingsfonds worden bepaalde budgetten of ontvangsten meerjarig beschikbaar gehouden voor een speciaal beleidsterrein. Agentschappen zijn de uitvoerende diensten van ministeries. De diensten zijn zelfstandige organisaties maar vallen wel onder verantwoordelijkheid van de minister van het zogenaamde moederdepartement.

Overige centrale overheid

Een subsector van de centrale overheid. Tot de overige centrale overheid behoren: 
- bekostigde universiteiten; 
- product- en bedrijfschappen (per 1 januari 2015 opgeheven); 
- een groep van landelijke stichtingen en organisaties; 
 
Voorbeelden van deze landelijke stichtingen en organisaties zijn: 
- onderzoeksinstellingen (onder andere NWO, KNAW en aan de universiteiten gelieerde instituten); 
- verzelfstandigde overheidsdiensten als ProRail en het Centraal Bureau voor de Statistiek.

Lokale overheid

Tot de subsector lokale overheid behoren: 
- gemeenten; 
- gemeenschappelijke regelingen; 
- provincies; 
- waterschappen; 
- bekostigde onderwijsinstellingen (exclusief universiteiten); 
- overige lokale instellingen zonder winstoogmerk, zoals bibliotheken, musea en jeugdhulpverlening waarover de overheid overheersende zeggenschap heeft.

Gemeenten

De subsector gemeenten omvat de publiekrechtelijke lichamen opgericht volgens de Gemeentewet. Ook horen hierbij de privaatrechtelijke rechtspersonen zoals stichtingen en naamloze vennootschappen waarover de gemeenten zodanige zeggenschap hebben, dat deze rechtspersonen geringe eigen beslissingsbevoegdheid hebben. Voorbeelden hiervan zijn: deelneming-bv's van een gemeente, waarbij hun enige activiteit is om namens de gemeente aandelen te houden in andere vennootschappen.

Gemeenschappelijke regelingen

Gemeenschappelijke regelingen zijn samenwerkingsverbanden tussen decentrale overheden, bijvoorbeeld tussen gemeenten, tussen provincies of tussen waterschappen. Het kan ook gaan om de samenwerking tussen een provincie, een aantal gemeenten binnen die provincie en een waterschap. De samenwerking komt tot stand op basis van de Wet gemeenschappelijke regelingen. De samenwerkende decentrale overheden dragen taken en verantwoordelijkheden over aan de gemeenschappelijke regelingen waarbinnen zij samenwerken. Gemeenschappelijke regelingen die marktproducenten zijn, zoals bedrijfschappen en havenschappen horen hier niet bij.

Provincies

De subsector Provincies omvat de publiekrechtelijke lichamen opgericht volgens de Provinciewet. Ook horen hierbij de privaatrechtelijk rechtspersonen zoals stichting en naamloze vennootschappen waarover de provincies zodanige zeggenschap hebben, dat deze rechtspersonen geringe eigen beslissingsbevoegdheid hebben. Voorbeelden hiervan zijn: nazorgfondsen van provincies voor stortplaatsen.

Waterschappen

De subsector Waterschappen omvat de publiekrechtelijke lichamen opgericht volgens de Waterschapswet. Ook horen hierbij de privaatrechtelijk rechtspersonen zoals stichtingen en naamloze vennootschappen waarover de waterschappen zodanige zeggenschap hebben, dat deze rechtspersonen geringe eigen beslissingsbevoegdheid hebben. 
Een waterschap is een lokale overheid die in een bepaalde regio in Nederland tot taak heeft de waterhuishouding te regelen. De taken die tot dat doel aan waterschappen zijn of worden opgedragen betreffen de zorg voor het watersysteem en de zorg voor het zuiveren van afvalwater.

Overige lokale overheden

De overige lokale overheid bestaat uit: 
- bekostigde onderwijsinstellingen (exclusief universiteiten); 
- overige lokale instellingen zonder winstoogmerk, zoals bibliotheken, musea en jeugdhulpverlening, waarover de overheid overheersende zeggenschap heeft.

Socialezekerheidsfondsen

Een subsector van de sector overheid. Tot de socialezekerheidsfondsen behoren: 
de toezichts- en uitvoeringsorganen van de wettelijke socialeverzekeringsregelingen, zoals het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV), de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en Zorginstituut Nederland (ZiN); 
 
De uitvoeringsinstellingen zijn verantwoordelijk voor het beheer van de sociale fondsen zoals AOW-fonds, werkloosheidsfondsen (SFN, AWF), die de wettelijke socialeverzekeringsregelingen zoals AOW en WW bekostigen.

2022

2023 2e kwartaal*

Voorlopige cijfers

2023 3e kwartaal*

Voorlopige cijfers

2023 4e kwartaal*

Voorlopige cijfers

2023*

Voorlopige cijfers

2024 1e kwartaal*

Voorlopige cijfers

2024 2e kwartaal*

Voorlopige cijfers