Hernieuwbare energie; verbruik naar energiebron, techniek en toepassing

Gewijzigd op: 15 november 2024

Hernieuwbare energie; verbruik naar energiebron, techniek en toepassing

INHOUDSOPGAVE

1. Toelichting
2. Definities en verklaring van symbolen
3. Koppelingen naar relevante tabellen en artikelen
4. Bronnen en methoden
5. Meer informatie

1. TOELICHTING

Deze tabel bevat cijfers over het bruto eindverbruik (absoluut en relatief) van hernieuwbare energie. Hernieuwbare energie is energie uit wind, waterkracht, zon, bodem, buitenluchtwarmte en biomassa. Het is energie uit natuurlijke processen die constant wordt aangevuld. De gegevens kunnen worden uitgesplitst naar energiebron/techniek en naar toepassing (elektriciteit, warmte en vervoer).

Het bruto eindverbruik van hernieuwbare energie als percentage van het totale bruto eindverbruik wordt gebruikt als doel voor het Europese en nationale beleid voor hernieuwbare energie.
Het totale bruto eindverbruik (de noemer gebruikt voor de berekening van het percentage hernieuwbare energie per ‘Bron/Techniek’) is in de tabel te vinden als ‘Totaal, inclusief niet-hernieuwbaar’ met energietoepassing ‘Totaal’.
Het bruto eindverbruik voor de energietoepassingen ‘Elektriciteit’ en ‘Warmte’ zijn ook beschikbaar in de tabel. Hiermee kunnen de percentages van de verschillende technieken per energietoepassing worden berekend; deze waarden zijn niet in de tabel getoond.
Het bruto eindverbruik voor ‘Vervoer’ wordt niet getoond in de tabel door de complexiteit achter de berekening hiervan. Meer informatie hierover is te vinden in de jaarpublicatie Hernieuwbare energie in Nederland.

Deze tabel richt zich op het aandeel hernieuwbare energie volgens de EU Richtlijn Hernieuwbare Energie. In het kader van deze richtlijn kunnen landen een administratieve overdracht toepassen door hernieuwbare energie te kopen van landen die meer hernieuwbare energie hebben verbruikt dan de afgesproken doelstelling. Voor 2020 heeft Nederland zo’n overdacht toegepast door hernieuwbare energie te kopen van Denemarken. Deze overdracht is in deze tabel zichtbaar gemaakt als aparte energiebron/techniek en er zijn twee totalen opgenomen; een totaal met en een totaal zonder statistische overdracht.

Cijfers van 2020 en eerder zijn volgens RED I berekend en worden niet meer aangepast conform de afspraak met Eurostat. Hierdoor kunnen er inconsistenties met andere tabellen ontstaan waar wel updates worden doorgevoerd.

Gegevens beschikbaar vanaf: 1990

Status van de cijfers:
De cijfers in deze tabel zijn definitief tot en met 2022, de cijfers over 2023 zijn nader voorlopig.

Wijzigingen per november 2024:
Cijfers voor 2021 – 2023 zijn gewijzigd. Hiermee worden de cijfers over 2022 definitief, de cijfers over 2023 nader voorlopig. De cijfers van 2021 zijn gereviseerd.
De methode achter de elektriciteitsproductie uit wind is gewijzigd; het eigen verbruik van de windmolens wordt nu meegenomen in de cijfers. Dit is teruggelegd tot en met 2021. Verder zijn er meer windmolens afgesloten in 2021 dan voorheen gedacht. Dit heeft ook invloed op het opgestelde vermogen van 2022 en 2023 en daarmee op de genormaliseerde bruto productie. Hierdoor is het bruto eindverbruik van de windmolens gewijzigd vanaf 2021.

Wijzigingen per juni 2024:
Cijfers over 2023 toegevoegd.

Wijzigingen per maart 2024:
De cijfers over co-vergisting van mest en overig biogas voor totaal energietoepassingen zijn hersteld voor 2021 en 2022. Het finaal energieverbruik van niet-duurzaam biogas (volgens RED II) werd onterecht meegenomen voor het bruto eindverbruik van deze biogas-soorten. Cijfers over totaal biogas, totaal biomassa en totaal hernieuwbare energie waren wel juist en zijn hetzelfde gebleven.

Wijzigingen per 17 november 2023:
Cijfers over 2021 zijn bijgesteld en hebben de status definitief. De cijfers over 2022 zijn geactualiseerd. De nieuwe energiedrager ‘Totaal, inclusief niet-hernieuwbaar’ is toegevoegd vanaf 1990. Vanaf 2022 is de energiedrager 'Biokerosine' toegevoegd.

Wijzigingen per 2 juni 2023:
Voorlopige cijfers over 2022 zijn toegevoegd. Vanaf verslagjaar 2021 gelden er in het kader van de EU-Richtlijn Hernieuwbare Energie (REDII) nieuwe duurzaamheidscriteria voor vaste en gasvormige biomassa verbruikt in installaties boven een bepaalde vermogensgrens. Alleen biomassa die aan deze criteria voldoet is meegenomen in de cijfers voor 2021 en later.

Wijzigingen per 8 februari 2023
De cijfers van bij- en meestoken van biomassa in centrales zijn gewijzigd voor 2021.
Naar aanleiding van gesprekken met RVO, die de duurzaamheid van gesubsidieerde vaste biomassa voor energietoepassingen waarborgt, is gebleken dat de vaste biomassa die in 2021 voor bij- en meestoken is ingezet voor 100% voldoet aan RED II criteria voor duurzaamheid van biomassa. Hierdoor is het bruto eindverbruik van de biomassa voor bij- en meestoken 14 PJ hoger dan bij de update van december 2022 en komt het aandeel hernieuwbare energie 0,7 procentpunt hoger uit.
RED II is de herziene EU Richtlijn Hernieuwbare energie welke in 2021 van kracht is geworden.

Wanneer komen er nieuwe cijfers:
Voorlopige cijfers over het bruto eindverbruik van hernieuwbare energie op hoofdlijnen over het voorafgaande jaar verschijnen elk jaar in juni.

In november worden alle cijfers over het verbruik van hernieuwbare energie in het voorafgaande jaar gepubliceerd. Deze cijfers krijgen de status nader voorlopig, definitieve cijfers verschijnen in november van het tweede jaar na het verslagjaar. Belangrijkste (verwachte) wijzigingen tussen nader voorlopig in november en definitief een jaar later zijn de cijfers over zonnestroom. Ook kunnen de cijfers over het aandeel in het totale energieverbruik van Nederland door het beschikbaar komen van bijgestelde cijfers over totaal energieverbruik nog worden gewijzigd.

2. DEFINITIES EN VERKLARING VAN SYMBOLEN

Hernieuwbare energie
Energie uit wind, waterkracht, zon, bodem, buitenluchtwarmte en biomassa. Dit is energie uit natuurlijke processen die constant worden aangevuld.

Bruto eindverbruik van energie
Het door gebruik opmaken van energie door eindgebruikers. Hierna resteert geen nuttig bruikbare energiedrager. Het verbruik van elektriciteit en warmte door elektriciteitsproductiebedrijven en de distributieverliezen van elektriciteit en warmte is daarbij opgeteld. Eindgebruikers zijn de sectoren industrie (exclusief raffinaderijen), huishoudens, diensten, landbouw, visserij en vervoer.

Verklaring van symbolen:

niets (blanco) : het cijfer kan op logische gronden niet voorkomen
. : het cijfer is onbekend, onvoldoende betrouwbaar of geheim
* : voorlopige cijfers
** : nader voorlopige cijfers

In deze tabel wordt het symbool niets (blanco) ook gebruikt voor cellen die nihil zijn.

3. KOPPELINGEN NAAR RELEVANTE TABELLEN EN ARTIKELEN

Relevante tabellen:

De belangrijkste aanverwante tabellen over hernieuwbare energie zijn:
- Hernieuwbare elektriciteit; productie en vermogen
- Biomassa; verbruik en energieproductie uit biomassa per techniek
- Vermeden verbruik fossiele energie en emissie CO2

Elektriciteitsproductie uit biomassa, waterkracht, wind en zon per maand is opgenomen in:
- Elektriciteitsbalans; aanbod en verbruik

De energiebalans staat hier:
- Energiebalans; aanbod, omzetting en verbruik
- Energiebalans; aanbod en verbruik, sector

De tabel die met deze tabel is opgevolgd staat in het archief:
Hernieuwbare energie; verbruik naar energiebron, techniek en toepassing; 1990-2019

Relevant artikel:

Een toelichting bij de ontwikkelingen en een methodologische verantwoording is te vinden in de publicatie: Hernieuwbare energie in Nederland.

Meer informatie is te vinden op de themapagina Industrie en energie.

4. BRONNEN EN METHODEN

De onderzoeksmethode van deze tabel is te vinden in de onderzoeksbeschrijving Hernieuwbare energie.

De methode voor de berekening van zonnestroom is in 2018 gewijzigd en leidde tot een revisie van de cijfers vanaf 2012 tot 2017. De nieuwe methode is gepubliceerd in het artikel Zonnestroom op regionaal niveau dat in juni 2018 is verschenen.

De berekeningswijze voor hernieuwbare energie staat in meer detail beschreven in het Protocol Monitoring Hernieuwbare Energie (RVO.nl en CBS).

5. MEER INFORMATIE

Infoservice

Verveelvoudiging is toegestaan, mits het CBS als bron wordt vermeld.

Onderwerpen

Bruto eindverbruik

In deze tabel wordt als eenheid de TeraJoule (TJ) gebruikt. 
Dit is 1 000 000 000 000 joule (een 1 met 12 nullen). Een joule is een eenheid van energie die overeenkomt met 0,24 calorie. 
Een TJ komt overeen met 31 600 kubieke meter aardgas of 278 000 kilowattuur elektriciteit.

Bruto eindverbruik relatief

Bruto eindverbruik van hernieuwbare energie als percentage van het totaal bruto energetisch eindverbruik, berekend volgens definities uit de EU Richtlijn Hernieuwbare Energie van 2009. Het totaal bruto energetisch eindverbruik is de som van drie componenten: 
1. Het energetisch eindverbruik van de eindgebruikssectoren: industrie (exclusief raffinaderijen), huishoudens, diensten, landbouw, visserij en vervoer;
2. Transport- en distributieverliezen van elektriciteit en warmte;
3. Het eigen verbruik van de producenten van elektriciteit en warmte bij de productie van elektriciteit en verkochte warmte.

Bron/techniek

Totaal hern. energie exc. stat. overdr.

Het totaal van alle energiebronnen van hernieuwbare energie, exclusief de statistische overdracht van hernieuwbare energie.

Totaal hern. energie inc. stat. overdr.

Het totaal van alle energiebronnen van hernieuwbare energie, inclusief de statistische overdracht van hernieuwbare energie.

Statistische overdracht

Met een statistische overdracht wordt een hoeveelheid hernieuwbare energie ingekocht van een land dat zijn Europese doelstelling heeft behaald en over een overschot beschikt.

Totaal, inclusief niet-hernieuwbaar

Het totaal aan alle energiebronnen, zowel hernieuwbaar als niet-hernieuwbaar.

Waterkracht

Energie opgewekt met behulp van vallend of stromend water.

Totaal windenergie

Energie, opgewekt met een windmolen of windturbine.
Windmolens staan op land, in binnenwateren of op zee. Windmolens in binnenwateren worden gerekend bij windenergie op land.

Windenergie op land

Windenergie afkomstig van windmolens op land. 

Ook de windmolens geplaatst in binnenwateren, zoals het IJsselmeer, vallen hieronder.

Windenergie op zee

Energie afkomstig van windmolens op zee.

In het najaar van 2006 is het eerste windpark op zee in gebruik genomen.

Totaal zonne-energie

Zonnestraling gebruikt voor de productie van warm water of elektriciteit door zonnecollectoren of zonnecellen. 
Zonne-energie die direct wordt benut en niet actief wordt verplaatst door een systeem (passieve zonne-energie) wordt niet meegenomen. 

Voorbeelden van passieve zonne-energie zijn verwarming van een gebouw of kas door de zon via een raam.

Zonnestroom
```
Zonnestraling omgezet in elektriciteit.
```
Zonnewarmte
```
Zonnestraling omgezet in warmte.
```

Totaal aardwarmte en bodemenergie

Aardwarmte en bodemenergie is alle energie die afkomstig is van onder het vaste aardoppervlak.

Er wordt onderscheid gemaakt in aardwarmte en bodemenergie. De grens ligt bij 500 meter. Bij aardwarmte gaat het alleen om de warmte en bij bodemenergie kan zowel de warmte als de koude uit de bodem benut worden.

Aardwarmte

Aardwarmte is bodemenergie die afkomstig is van een diepte van meer dan 500 m.

Bodemenergie beneden deze diepte is afkomstig van processen in het binnenste van de aarde. Ook bekend als diepe bodemenergie of geothermische energie. Aardwarmte wordt doorgaans benut met behulp van een warmtewisselaar. Een warmtewisselaar is een apparaat waarin twee stromen samenkomen met verschillende temperaturen waarbij warmteoverdracht plaatsvindt van de stroom met de hoge temperatuur naar de stroom met de lage temperatuur. Een warmtewisselaar heeft in tegenstelling tot een warmtepomp heel weinig hulpenergie nodig.

Bodemwarmte

Bodemenergie in de vorm van warmte. Het gaat om warmte uit de bodem tot en met een diepte van 500 meter en is afkomstig van uitwisseling van energie met de atmosfeer.

Bodemwarmte staat ook bekend als ondiepe bodemenergie en/of warmte/koudeopslag en wordt in de meeste gevallen met tussenschakeling van een warmtepomp benut.

Buitenluchtwarmte

Warmte uit de buitenlucht. 

Deze wordt benut voor verwarming van woningen en utiliteitsgebouwen door gebruik te maken van een warmtepomp. Een warmtepomp is een apparaat waarmee warmte op een lage temperatuur door toevoer van hulp-energie (vaak elektriciteit) wordt omgezet in warmte bij hoge temperatuur. De werking komt overeen met die van een koelkast. Ook daar wordt warmte van lage temperatuur (in de koelkast) omgezet naar warmte van hoge temperatuur (buiten de koelkast).

Totaal biomassa

Plantaardig of dierlijk materiaal van recente oorsprong in gebruik voor productie van energie.

Voorbeelden zijn hout, mest en afval uit de voedselverwerkende industrie.

Afvalverbrandingsinstallaties

Het verbranden van afval door afvalverwerkingsinstallaties.

Alleen de energie geproduceerd door het verbranden van het deel van het afval dat van planten en dieren afkomstig is telt mee bij de hernieuwbare energie.

Bij- en meestoken biomassa in centrales

Bij- en meestoken van biomassa in elektriciteitscentrales.

Een voorbeeld is het meestoken van vaste biomassa in steenkolencentrales. Het gaat hierbij vaak om houtpellets. Pellets zijn geperste brokjes hout.

Totaal biomassa huishoudens

Het verbranden van hout binnen huishoudens door middel van een houtkachel en het verbruik van houtskool.

Biomassa huishoudens, openhaarden

Het verbruik van hout door huishoudens in een openhaard.

Biomassa huishoudens, inzethaarden

Het verbruik van hout door huishoudens in een inzethaard.

Inzethaard: Afsluitbare houtgestookte inbouw-kachel.

Biomassa huishoudens, houtkachels

Het verbruik van hout door huishoudens in een vrijstaande houtkachel.

Biomassa huishoudens, pelletkachels

Het verbruik van hout door huishoudens in een vrijstaande pelletkachel.

Biomassa huishoudens, houtskoolverbruik

Het verbruik van houtskool door huishoudens. Het betreft hier vooral het verbruik voor de barbecue.

Het vermeden verbruik van fossiele energie en de vermeden emissies van CO2 door het verbruik van houtskool zijn nihil.

Totaal biomassaketels bedrijven

Het verbranden van vaste en vloeibare biomassa voor decentrale elektriciteits- en warmteproductie.

Voorbeelden zijn verbranding van hout en papierslib.

Biomassaketels bedrijven, WKK

Verbranden van vaste en vloeibare biomassa in biomassaketels voor decentrale elektriciteitsproductie al dan niet in combinatie met warmteproductie.

De afkorting WKK staat voor warmte-krachtkoppeling: de gecombineerde opwekking van elektriciteit (kracht) en warmte.

In deze categorie zijn ook enkele installaties opgenomen die alleen elektriciteit produceren. Het meestoken van biomassa in kolencentrales valt niet onder deze categorie; zie hiervoor 'Bij- en meestoken biomassa in centrales'.

Biomassaketels bedrijven, alleen warmte

Het verbranden van vaste en vloeibare biomassa uitsluitend voor warmteproductie.

Het betreft meestal houtkachels en houtketels bij bedrijven die warmte opwekken.

Totaal Biogas

Gas ontstaan door vergisting van organisch materiaal. 

Voorbeelden daarvan zijn slib uit afvalwaterzuivering, gestort afval(stortgas), groente, fruit en tuinafval (GFT), mest, mais en plantaardige reststromen uit de landbouw, agro-industrie en handel.

Biogas uit stortplaatsen

Uit het organische deel van gestort afval ontstaat stortgas. Een deel hiervan wordt nuttig gebruikt.

Biogas rioolwaterzuiveringsinstallaties

Actieve vergisting van organisch materiaal in rioolwaterzuiveringsinstallaties.

Biogas, co-vergisting van mest

Vergisting van mest in combinatie met ander plantaardig materiaal.

Vaak maar niet altijd uitgevoerd door landbouwbedrijven. Tot en met 2004 opgenomen bij 'Overig biogas'. Vergisting van alleen mest (monovergisting) valt ook hieronder.

Overig biogas

Het gaat hierbij voornamelijk om vergisting van afval van plantaardige oorsprong in de industrie en om vergisting van groente- fruit- en tuinafval (GFT). 

Tot en met 2004 inclusief 'Biogas, co-vergisting van mest'.

Vloeibare biotransportbrandstof, totaal

Totaal vloeibare biotransportbrandstoffen: Brandstoffen gemaakt uit plantaardig of dierlijk materiaal voor vervoer en mobiele werktuigen. 

Het gaat hierbij om de biobrandstoffen die worden verkocht op de Nederlandse markt, veelal bijgemengd bij gewone benzine en diesel.

In deze tabel worden vanaf 2011 biobrandstoffen uitgesloten als ze niet voldoen aan de duurzaamheidscriteria uit de EU-Richtlijn Hernieuwbare Energie. Of er is voldaan aan de criteria wordt bepaald op basis van informatie van de Nederlandse Emissie-autoriteit (NEa). In de StatLine tabellen 'Biomassa, verbruik per techniek' en 'Vloeibare biotransportbrandstoffen' worden daarentegen alle biobrandstoffen meegenomen. Daardoor kan de verbruikte hoeveelheid biobrandstof in deze tabel afwijken van de verbruikte hoeveelheid in de andere tabellen.

Vloeibare biotransportbrandstoffen voor het wegverkeer vallen in deze tabel onder de energietoepassing 'vervoer'. Vloeibare biotransportbrandstoffen voor mobiele werktuigen in de bouw en de landbouw vallen in deze tabel onder de energietoepassing 'warmte'. Deze indeling komt voort uit de EU-richtlijn Hernieuwbare Energie.

Biobenzine

Biobrandstoffen die geschikt zijn om te gebruiken in benzinemotoren, meestal na bijmenging in gewone benzine. Een veel gebruikte vorm van biobenzine is bio-ethanol

Biodiesel

Biobrandstoffen die geschikt zijn om te gebruiken in dieselmotoren, meestal na bijmenging in gewone diesel. HVO (hydrotreated vegetable oil) valt ook onder biodiesel.

Biokerosine

Kerosine gemaakt uit plantaardig of dierlijk materiaal. Ook wel bekend als sustainable aviation fuels (SAF) indien de brandstof op milieuvriendelijk wijze is gemaakt, in overeenstemming met Europese afspraken over duurzaamheid biobrandstoffen.

Energietoepassingen
- Totaal energietoepassingen
Perioden
- 2022
- 2023 **
```
Nader voorlopige cijfers
```

Variabelen kunnen gesleept worden naar de kop, rijen of kolommen van de tabel. In de kop is maar één item van een variabele te selecteren.

Energietoepassingen Totaal energietoepassingen 

	Perioden Onderwerp
Bron/techniek	2022		2023 **
	Bruto eindverbruik	Bruto eindverbruik relatief	Bruto eindverbruik	Bruto eindverbruik relatief
	TJ	% van totaal eindverbruik energie	TJ	% van totaal eindverbruik energie
Totaal hern. energie exc. stat. overdr.	275 716	14,90	306 157	17,15
Totaal hern. energie inc. stat. overdr.	275 716	14,90	306 157	17,15
Statistische overdracht
Totaal, inclusief niet-hernieuwbaar	1 850 247		1 784 713
Waterkracht	312	0,02	304	0,02
Totaal windenergie	77 054	4,16	96 674	5,42
Windenergie op land	46 644	2,52	56 762	3,18
Windenergie op zee	30 410	1,64	39 912	2,24
Totaal zonne-energie	61 132	3,30	71 657	4,02
Zonnestroom	59 964	3,24	70 481	3,95
Zonnewarmte	1 168	0,06	1 176	0,07
Totaal aardwarmte en bodemenergie	12 783	0,69	13 455	0,75
Aardwarmte	6 798	0,37	6 798	0,38
Bodemwarmte	5 984	0,32	6 657	0,37
Buitenluchtwarmte	14 191	0,77	18 867	1,06
Totaal biomassa	110 244	5,96	105 200	5,89
Afvalverbrandingsinstallaties	18 347	0,99	16 579	0,93
Bij- en meestoken biomassa in centrales	22 308	1,21	15 369	0,86
Totaal biomassa huishoudens	16 195	0,88	16 180	0,91
Biomassa huishoudens, openhaarden	1 775	0,10	1 707	0,10
Biomassa huishoudens, inzethaarden	2 229	0,12	2 222	0,12
Biomassa huishoudens, houtkachels	9 739	0,53	9 673	0,54
Biomassa huishoudens, pelletkachels	2 182	0,12	2 307	0,13
Biomassa huishoudens, houtskoolverbruik	270	0,01	270	0,02
Totaal biomassaketels bedrijven	18 878	1,02	20 622	1,16
Biomassaketels bedrijven, WKK	6 927	0,37	10 803	0,61
Biomassaketels bedrijven, alleen warmte	11 951	0,65	9 819	0,55
Totaal Biogas	7 958	0,43	8 294	0,46
Biogas uit stortplaatsen	265	0,01	233	0,01
Biogas rioolwaterzuiveringsinstallaties	2 082	0,11	2 219	0,12
Biogas, co-vergisting van mest	2 790	0,15	3 069	0,17
Overig biogas	2 820	0,15	2 772	0,16
Vloeibare biotransportbrandstof, totaal	26 557	1,44	28 157	1,58
Biobenzine	10 512	0,57	10 781	0,60
Biodiesel	15 167	0,82	14 730	0,83
Biokerosine	878	0,05	2 646	0,15

Bron: CBS

Hernieuwbare energie; verbruik naar energiebron, techniek en toepassing

Gewijzigd op: 15 november 2024